«Χριστός εν τω μέσω ημών»
«Και ην, εστί και έσται»
Μια αλήθεια αιώνια η οποία πηγάζει από το ευαγγελικό κήρυγμα, από τα λόγια του Κυρίου Ιησού, η οποία από τη στιγμή της ένδοξης ανάληψής Του, δεν έπαψε ούτε μια στιγμή να πραγματώνεται μέσα στην Ιστορία. Αλλά και αυτή η μεγάλη αγκαλιά της Ιστορίας έρχεται να σκεπάσει τις δικές μας μικρές στιγμές του προσωπικού μας αγώνα, της προσωπικής μας μέριμνας, της δικής μας ιστορίας. Διότι αυτή η μέριμνα του Κυρίου για τον καθένα από μας είναι άλλη μια αλήθεια που χαρακτηρίζει αυτή τη μεγάλη αγκάλη της Ιστορίας που εδώ θα ονομάσουμε Ιστορία της Σωτηρίας. Είχαν καταλάβει πολύ καλά οι πρώτοι χριστιανοί αυτή τη πραγματικότητα, όταν στο χαιρετισμό τους ανέφεραν πάντα το όνομα του Χριστού χαιρετώντας «Χριστός εν τω μέσω ημών», «και ην, εστί και έσται» -και ήταν, είναι και θα είναι. Τούτη η απάντηση εσωκλείει τρείς πραγματικότητες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν τις τρεις διαστάσεις του χρόνου. Γιατί Χριστός είναι τα πάντα. Και πόσο μάλλον ο ίδιος ο Χρόνος, αυτό το ένδυμα της Ιστορίας. Γιατί η Ιστορία, δεν είναι ένα πράγμα ακαδημαϊκό, δεν είναι απλώς μια διαδοχή γεγονότων που έστω έχουν κάποιο αποτέλεσμα κοινωνικής ή πολιτικής υφής στο σήμερα. Ιστορία είναι τα πάθη, τα άγχη, οι αγώνες, τα καλά και τα κακά των ανθρώπων που ζουν μέσα στη κοινωνία- χωρίς ο λόγος αυτός να παίρνει καμία μαρξιστική χροιά. Και ο Χριστός δεν ήταν ένας άνθρωπος που πέρασε από την Ιστορία, ένας σοφός δάσκαλος ή κάτι τέτοιο. Ο Χριστός ήταν η αρχή της Ιστορίας. Ο Χριστός είναι και το τέλος της Ιστορίας.
Και έρχεται ο ίδιος να ρωτήσει τους μαθητές του: «Τίνα με λέγουσι οι άνθρωποι είναι;» -τι νομίζουν οι άνθρωποι ότι είμαι εγώ; Ο Χριστός ήξερε πολύ καλά, τι νομίζουν οι άνθρωποι. Η τοποθέτηση όμως της παρούσης ερώτησης, γίνεται για να διασαφηνιστεί στο δικό μας μάταιο μυαλό ποίος είναι όντως ο Χριστός. Ως εδώ βέβαια διακρίναμε μια πολύ σημαντική ιδιότητα του Κυρίου. Ο Κύριος είναι πρώτα από όλα αρχηγός του Χρόνου. Εξουσιάζει το Χρόνο. Και τούτο μέσα σε μια λογική ενότητα, αφού ο Ίδιος είναι δημιουργός του χρόνου και πάντων των εν αυτώ γεγονότων. Η εξουσία του αυτή, πηγάζει από την ίδια την ιδιότητα του ως δημιουργού του. Αλλά ακόμη κι αυτό το χρόνο, αυτή τη ροή της ιστορίας, την αφήνει στα δικά μας χέρια, να διαχειριστούμε δηλαδή το χρόνο όπως εμείς νομίζουμε καλύτερα, ως ενός σημείου, διότι και πάλι ως στοργικός πατέρας θα συντρέξει να περιμαζέψει τα παιδιά του. Και τούτο το έκανε πολλές φορές μέσα στην Ιστορία ως ποδηγέτης ο Ίδιος της Ιστορίας. Ο Χριστός είναι το Α και το Ω. Η Αρχή και το Τέλος.
Και αυτή η αρχή, η οποία δεν είναι μια αόριστη Δύναμη- η ανώτερη δύναμη των καιρών μας, την οποία ένεκα της ευκολίας της, υιοθετούν πολλοί. Γεννήθηκε σαν ένας από μας και συναναστράφηκε με εμάς. Έχει ταυτότητα. Δεν είναι κάτι αόριστο, κάτι που πλανάται και μας δίνει απλώς ελπίδα. Είναι η ίδια η Ελπίδα, η Ζωή και Οδός. Προπαντός είναι το αληθινό αμπέλι που δίνει καρπό γλυκύ. Που χωρίς αυτό τον καρπό, άνθρωπος δε μπορεί να ζήσει. Και οι λόγοι τούτοι δεν είναι λόγοι κούφοι άνευ περιεχομένου και κυρίως χωρίς εμπειρία. Αυτό το καρπό, αυτό δηλαδή το Σώμα και το Αίμα το «ιερούργησε ο Ίδιος» αφού το κέρασε πρώτα στους μαθητές του. Έγινε ο Ίδιος Θύτης και Θύμα της ίδιας της Θυσίας Του, αφήνοντας ως ιερή παρακαταθήκη αυτό το Σώμα του και το Αίμα Του εις βρώση και πόση των πιστών. Και στο παρουσιάζει μέσα στο Ιερό Ευαγγέλιο και σου λέει ότι «αυτός που πίνει το αίμα μου και τρώει τη σάρκα μου μένει σε μένα και ΄γω μένω σ’ αυτόν». Έτσι, αυτή η θυσία Του παίρνει εσένα κι εμένα- που είμαστε πολίτες του χρόνου και μας δίνει νέα ταυτότητα μέσα στο χρόνο. Με άμεσο αποτέλεσμα οι πράξεις μας, τα έργα μας, τα άγχη και τα πάθη μας να μεταμορφώνονται μέσα στο ευρύ πλαίσιο του χρόνου και ως λογική συνέπεια ο χρόνος αυτός να σταματά να έχει την ακαδημαϊκή ιστορική χροιά και να μεταποιείται ο ίδιος. Έτσι, ο χρόνος του άγχους και του πάθους να μεταμορφώνεται σε περίοδο αναμονής αλλά κυρίως σε περίοδο πρόγευσης αυτής της Βασιλείας του Θεού, την οποία υποσχέθηκε ο ίδιος. Κι αυτό είναι Ορθοδοξία! Ορθοδοξία είναι το εργαστήρι μεταποίησης του φθαρτού σε άφθαρτο. Ακόμα και το χρόνο μεταποιεί και από περίοδο στυγνών συγκρούσεων μεταξύ φερ’ειπειν ιδεολογιών και πολιτικών καταστάσεων, τον μεταμορφώνει σε περίοδο Αναμονής, στη περίοδο του ανισταμένου ανθρώπου. Πριν έρθει ο Χριστός στο κόσμο, τα πάντα ήταν σκυθρωπά. Ο μεν άνθρωπος έκανε κάποιες προσπάθειες να λησμονήσει το φθαρτό της φύσης του και να κοιτάξει προς τον ουρανό, ωστόσο του ήταν αδύνατο. Ο ήλιος τον τύφλωνε, δεν είχε τόση δύναμη να τον δει και ξανα-έριχνε το βλέμμα του προς τη γη. Και η Ιστορία συνεχίζονταν. Κι έρχεται ο Χριστός. Ζει και Παθαίνει, Ανίσταται κ Αναλαμβάνεται στους Ουρανούς, Αποστέλλοντας το Πνεύμα το Άγιο να καθοδηγεί την Εκκλησία. Αφήνει Ιερά Παρακαταθήκη, Αυτό το Τίμιο Σώμα και το Αίμα Του. Και μας μαζεύει γύρω από ένα τραπέζι, μας ενώνει- το δούλο, το κύριο- και μας κάνει ένα. Από σκυθρωπούς, μας κάνει χαρούμενους, μας κάνει να κοιτάμε ψηλά, να μη φοβόμαστε να κοιτάξουμε τον ήλιο, γιατί Ήλιος είναι Αυτός ο Ίδιος, που έζησε και έφαγε μαζί μας, που έγινε φίλος και αδερφός μας και ως πατέρας- που είναι- δεν άφησε ποτέ τα παιδιά Του. Έτσι, με τη Θυσία του Χριστού, ο χρόνος μεταποιείται κι αυτός σε περίοδο συναναστροφής με τον Χριστό. Σε περίοδο Ανάστασης!
Στην Ορθοδοξία, ότι ανήκει στο χρόνο έρχεται να μεταποιηθεί, με αποτέλεσμα να μεταποιείται ο ίδιος ο χρόνος, όταν οι συντελεστές του αφθαρτοποιούνται. Αυτό που ήδη αναφέραμε, το ψωμί και το κρασί που συνοψίζει το μόχθο των ανθρωπίνων χειρών- ως πρωτογενή είδη διατροφής, έρχεται να μεταβάλλεται σε Σώμα και Αίμα Χριστού- έρχεται δηλαδή αυτός ο αγώνας της επιβίωσης να γίνει ο ίδιος θυσία μπροστά το θρόνο του Κτίστη και δι’ αυτής της θυσίας όχι μόνο θα αγιαστεί αυτός ο αγώνας της επιβίωσης για τον καθημερινό άρτο και τον οίνο, αλλά οι μετέχοντες σ’ αυτόν τον αγώνα θα μεταποιηθούν από πολίτες της γης και του χρόνου σε ουρανοπολίτες και θα ξεπεράσουν τη δύναμη του φθαρτού χρόνου και θα ζήσουν αιώνια. Το ίδιο φερ’ ειπειν, συμβαίνει και στο μυστήριο του Γάμου κατά το οποίο ο άνδρας και η γυναίκα από ξεχωριστές οντότητες που είναι θα ενωθούν σε μια και η αποστολή τους μέσα στο χρόνο- της προσωπικής τους μικρο- ιστορίας θα έρθει και θα μεταβληθεί. Θα γίνουν ανδρόγυνο και πλέον αποστολή τους θα είναι να αγωνίζονται από κοινού για τη κατάκτηση της Βασιλείας των Ουρανών και σαφώς στον αγώνα αυτό, δεν θα είναι μόνοι αλλά θα φέρουν ως κεφαλή της κατ’ οίκον Εκκλησίας που δημιούργησαν τον Ίδιο τον Χριστό που τους ένωσε σε μια μονάδα, όπως αυτό πολύ όμορφα ιερουργήθηκε κατά τη διάρκεια του μυστηρίου του γάμου, όταν ο ιερέας τους ένωσε με τη τοποθέτηση του Ιερού Ευαγγελίου αναμεταξύ τους.
Τα πάντα εν Χριστώ έχουν ως μοναδικό στόχο να μεταποιήσουν το φθαρτό κόσμο- της ανθρώπινης μέριμνας- σε περίοδο πρόγευσης της μελλούσης Βασιλείας. Και τούτο, μέσα στην Εκκλησία είναι εμφανές και μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτό. Τόσο από τους αγώνες των αγίων μαρτύρων, των οσίων, των λαϊκών, που πάλεψαν γι’ αυτή τη πραγματικότητα και τώρα βρίσκονται στα εικονοστάσια των εκκλησιών μας αλλά πολύ περισσότερο στις εκκλησιές της ψυχής μας, τόσο όμως και στα ιερά μυστήρια της πίστης μας όπου εν αφθονία χέετε το Πανάγιο Πνεύμα που αγιάζει τον αγώνα μας μέσα στον χρόνο. Και τούτη ας είναι η ευχή και παράκληση των καιρών μας μέσα στους οποίους η Εκκλησία πολεμάται, παραμένουσα νικώσα, ένεκα αυτής της ταυτότητας και του ρόλου της μέσα στο χρόνο που έχει να κάνει με την αφθαρτοποίησή του. Δε δύναται να πεθάνει ποτέ ο μοναδικός «φορέας» αθανατοποίησης στο κόσμο. Κανένας πατέρας, όσο «άτακτα» κι αν είναι τα παιδιά του δεν τα αφήνει μοναχά, δε τα λησμονεί. Και τούτο, το Δικό μας, ας παρακαλούμε.
«Και ην, εστί και έσται»
Μια αλήθεια αιώνια η οποία πηγάζει από το ευαγγελικό κήρυγμα, από τα λόγια του Κυρίου Ιησού, η οποία από τη στιγμή της ένδοξης ανάληψής Του, δεν έπαψε ούτε μια στιγμή να πραγματώνεται μέσα στην Ιστορία. Αλλά και αυτή η μεγάλη αγκαλιά της Ιστορίας έρχεται να σκεπάσει τις δικές μας μικρές στιγμές του προσωπικού μας αγώνα, της προσωπικής μας μέριμνας, της δικής μας ιστορίας. Διότι αυτή η μέριμνα του Κυρίου για τον καθένα από μας είναι άλλη μια αλήθεια που χαρακτηρίζει αυτή τη μεγάλη αγκάλη της Ιστορίας που εδώ θα ονομάσουμε Ιστορία της Σωτηρίας. Είχαν καταλάβει πολύ καλά οι πρώτοι χριστιανοί αυτή τη πραγματικότητα, όταν στο χαιρετισμό τους ανέφεραν πάντα το όνομα του Χριστού χαιρετώντας «Χριστός εν τω μέσω ημών», «και ην, εστί και έσται» -και ήταν, είναι και θα είναι. Τούτη η απάντηση εσωκλείει τρείς πραγματικότητες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν τις τρεις διαστάσεις του χρόνου. Γιατί Χριστός είναι τα πάντα. Και πόσο μάλλον ο ίδιος ο Χρόνος, αυτό το ένδυμα της Ιστορίας. Γιατί η Ιστορία, δεν είναι ένα πράγμα ακαδημαϊκό, δεν είναι απλώς μια διαδοχή γεγονότων που έστω έχουν κάποιο αποτέλεσμα κοινωνικής ή πολιτικής υφής στο σήμερα. Ιστορία είναι τα πάθη, τα άγχη, οι αγώνες, τα καλά και τα κακά των ανθρώπων που ζουν μέσα στη κοινωνία- χωρίς ο λόγος αυτός να παίρνει καμία μαρξιστική χροιά. Και ο Χριστός δεν ήταν ένας άνθρωπος που πέρασε από την Ιστορία, ένας σοφός δάσκαλος ή κάτι τέτοιο. Ο Χριστός ήταν η αρχή της Ιστορίας. Ο Χριστός είναι και το τέλος της Ιστορίας.
Και έρχεται ο ίδιος να ρωτήσει τους μαθητές του: «Τίνα με λέγουσι οι άνθρωποι είναι;» -τι νομίζουν οι άνθρωποι ότι είμαι εγώ; Ο Χριστός ήξερε πολύ καλά, τι νομίζουν οι άνθρωποι. Η τοποθέτηση όμως της παρούσης ερώτησης, γίνεται για να διασαφηνιστεί στο δικό μας μάταιο μυαλό ποίος είναι όντως ο Χριστός. Ως εδώ βέβαια διακρίναμε μια πολύ σημαντική ιδιότητα του Κυρίου. Ο Κύριος είναι πρώτα από όλα αρχηγός του Χρόνου. Εξουσιάζει το Χρόνο. Και τούτο μέσα σε μια λογική ενότητα, αφού ο Ίδιος είναι δημιουργός του χρόνου και πάντων των εν αυτώ γεγονότων. Η εξουσία του αυτή, πηγάζει από την ίδια την ιδιότητα του ως δημιουργού του. Αλλά ακόμη κι αυτό το χρόνο, αυτή τη ροή της ιστορίας, την αφήνει στα δικά μας χέρια, να διαχειριστούμε δηλαδή το χρόνο όπως εμείς νομίζουμε καλύτερα, ως ενός σημείου, διότι και πάλι ως στοργικός πατέρας θα συντρέξει να περιμαζέψει τα παιδιά του. Και τούτο το έκανε πολλές φορές μέσα στην Ιστορία ως ποδηγέτης ο Ίδιος της Ιστορίας. Ο Χριστός είναι το Α και το Ω. Η Αρχή και το Τέλος.
Και αυτή η αρχή, η οποία δεν είναι μια αόριστη Δύναμη- η ανώτερη δύναμη των καιρών μας, την οποία ένεκα της ευκολίας της, υιοθετούν πολλοί. Γεννήθηκε σαν ένας από μας και συναναστράφηκε με εμάς. Έχει ταυτότητα. Δεν είναι κάτι αόριστο, κάτι που πλανάται και μας δίνει απλώς ελπίδα. Είναι η ίδια η Ελπίδα, η Ζωή και Οδός. Προπαντός είναι το αληθινό αμπέλι που δίνει καρπό γλυκύ. Που χωρίς αυτό τον καρπό, άνθρωπος δε μπορεί να ζήσει. Και οι λόγοι τούτοι δεν είναι λόγοι κούφοι άνευ περιεχομένου και κυρίως χωρίς εμπειρία. Αυτό το καρπό, αυτό δηλαδή το Σώμα και το Αίμα το «ιερούργησε ο Ίδιος» αφού το κέρασε πρώτα στους μαθητές του. Έγινε ο Ίδιος Θύτης και Θύμα της ίδιας της Θυσίας Του, αφήνοντας ως ιερή παρακαταθήκη αυτό το Σώμα του και το Αίμα Του εις βρώση και πόση των πιστών. Και στο παρουσιάζει μέσα στο Ιερό Ευαγγέλιο και σου λέει ότι «αυτός που πίνει το αίμα μου και τρώει τη σάρκα μου μένει σε μένα και ΄γω μένω σ’ αυτόν». Έτσι, αυτή η θυσία Του παίρνει εσένα κι εμένα- που είμαστε πολίτες του χρόνου και μας δίνει νέα ταυτότητα μέσα στο χρόνο. Με άμεσο αποτέλεσμα οι πράξεις μας, τα έργα μας, τα άγχη και τα πάθη μας να μεταμορφώνονται μέσα στο ευρύ πλαίσιο του χρόνου και ως λογική συνέπεια ο χρόνος αυτός να σταματά να έχει την ακαδημαϊκή ιστορική χροιά και να μεταποιείται ο ίδιος. Έτσι, ο χρόνος του άγχους και του πάθους να μεταμορφώνεται σε περίοδο αναμονής αλλά κυρίως σε περίοδο πρόγευσης αυτής της Βασιλείας του Θεού, την οποία υποσχέθηκε ο ίδιος. Κι αυτό είναι Ορθοδοξία! Ορθοδοξία είναι το εργαστήρι μεταποίησης του φθαρτού σε άφθαρτο. Ακόμα και το χρόνο μεταποιεί και από περίοδο στυγνών συγκρούσεων μεταξύ φερ’ειπειν ιδεολογιών και πολιτικών καταστάσεων, τον μεταμορφώνει σε περίοδο Αναμονής, στη περίοδο του ανισταμένου ανθρώπου. Πριν έρθει ο Χριστός στο κόσμο, τα πάντα ήταν σκυθρωπά. Ο μεν άνθρωπος έκανε κάποιες προσπάθειες να λησμονήσει το φθαρτό της φύσης του και να κοιτάξει προς τον ουρανό, ωστόσο του ήταν αδύνατο. Ο ήλιος τον τύφλωνε, δεν είχε τόση δύναμη να τον δει και ξανα-έριχνε το βλέμμα του προς τη γη. Και η Ιστορία συνεχίζονταν. Κι έρχεται ο Χριστός. Ζει και Παθαίνει, Ανίσταται κ Αναλαμβάνεται στους Ουρανούς, Αποστέλλοντας το Πνεύμα το Άγιο να καθοδηγεί την Εκκλησία. Αφήνει Ιερά Παρακαταθήκη, Αυτό το Τίμιο Σώμα και το Αίμα Του. Και μας μαζεύει γύρω από ένα τραπέζι, μας ενώνει- το δούλο, το κύριο- και μας κάνει ένα. Από σκυθρωπούς, μας κάνει χαρούμενους, μας κάνει να κοιτάμε ψηλά, να μη φοβόμαστε να κοιτάξουμε τον ήλιο, γιατί Ήλιος είναι Αυτός ο Ίδιος, που έζησε και έφαγε μαζί μας, που έγινε φίλος και αδερφός μας και ως πατέρας- που είναι- δεν άφησε ποτέ τα παιδιά Του. Έτσι, με τη Θυσία του Χριστού, ο χρόνος μεταποιείται κι αυτός σε περίοδο συναναστροφής με τον Χριστό. Σε περίοδο Ανάστασης!
Στην Ορθοδοξία, ότι ανήκει στο χρόνο έρχεται να μεταποιηθεί, με αποτέλεσμα να μεταποιείται ο ίδιος ο χρόνος, όταν οι συντελεστές του αφθαρτοποιούνται. Αυτό που ήδη αναφέραμε, το ψωμί και το κρασί που συνοψίζει το μόχθο των ανθρωπίνων χειρών- ως πρωτογενή είδη διατροφής, έρχεται να μεταβάλλεται σε Σώμα και Αίμα Χριστού- έρχεται δηλαδή αυτός ο αγώνας της επιβίωσης να γίνει ο ίδιος θυσία μπροστά το θρόνο του Κτίστη και δι’ αυτής της θυσίας όχι μόνο θα αγιαστεί αυτός ο αγώνας της επιβίωσης για τον καθημερινό άρτο και τον οίνο, αλλά οι μετέχοντες σ’ αυτόν τον αγώνα θα μεταποιηθούν από πολίτες της γης και του χρόνου σε ουρανοπολίτες και θα ξεπεράσουν τη δύναμη του φθαρτού χρόνου και θα ζήσουν αιώνια. Το ίδιο φερ’ ειπειν, συμβαίνει και στο μυστήριο του Γάμου κατά το οποίο ο άνδρας και η γυναίκα από ξεχωριστές οντότητες που είναι θα ενωθούν σε μια και η αποστολή τους μέσα στο χρόνο- της προσωπικής τους μικρο- ιστορίας θα έρθει και θα μεταβληθεί. Θα γίνουν ανδρόγυνο και πλέον αποστολή τους θα είναι να αγωνίζονται από κοινού για τη κατάκτηση της Βασιλείας των Ουρανών και σαφώς στον αγώνα αυτό, δεν θα είναι μόνοι αλλά θα φέρουν ως κεφαλή της κατ’ οίκον Εκκλησίας που δημιούργησαν τον Ίδιο τον Χριστό που τους ένωσε σε μια μονάδα, όπως αυτό πολύ όμορφα ιερουργήθηκε κατά τη διάρκεια του μυστηρίου του γάμου, όταν ο ιερέας τους ένωσε με τη τοποθέτηση του Ιερού Ευαγγελίου αναμεταξύ τους.
Τα πάντα εν Χριστώ έχουν ως μοναδικό στόχο να μεταποιήσουν το φθαρτό κόσμο- της ανθρώπινης μέριμνας- σε περίοδο πρόγευσης της μελλούσης Βασιλείας. Και τούτο, μέσα στην Εκκλησία είναι εμφανές και μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτό. Τόσο από τους αγώνες των αγίων μαρτύρων, των οσίων, των λαϊκών, που πάλεψαν γι’ αυτή τη πραγματικότητα και τώρα βρίσκονται στα εικονοστάσια των εκκλησιών μας αλλά πολύ περισσότερο στις εκκλησιές της ψυχής μας, τόσο όμως και στα ιερά μυστήρια της πίστης μας όπου εν αφθονία χέετε το Πανάγιο Πνεύμα που αγιάζει τον αγώνα μας μέσα στον χρόνο. Και τούτη ας είναι η ευχή και παράκληση των καιρών μας μέσα στους οποίους η Εκκλησία πολεμάται, παραμένουσα νικώσα, ένεκα αυτής της ταυτότητας και του ρόλου της μέσα στο χρόνο που έχει να κάνει με την αφθαρτοποίησή του. Δε δύναται να πεθάνει ποτέ ο μοναδικός «φορέας» αθανατοποίησης στο κόσμο. Κανένας πατέρας, όσο «άτακτα» κι αν είναι τα παιδιά του δεν τα αφήνει μοναχά, δε τα λησμονεί. Και τούτο, το Δικό μας, ας παρακαλούμε.
